Hiperbarik oksijen (HBO) tedavisi, geçtiğimiz kırk yıl içerisinde çoğu zaman güvenliği ve etki mekanizması hakkında yeterli bilimsel veriler olmadan uygulanmıştır. Bu yüzden, uygulamaya karşı ileri derecede tıbbi şüphecilik gelişmiştir. 1980’li yıllardan başlayarak yapılan deneysel ve klinik çalışmalar, akla yatkın bilimsel deliller ve onaylanmış klinik sonuçlar ortaya koymuştur. Özellikle diabetes mellitus ve komplikasyonlarının dünya çapında gün geçtikçe artması, dalgıçlığın bir hobi olarak yaygınlaşması ve karbonmonoksit zehirlenmesi vakaları HBO uygulamalarının yaygınlaşmasına neden olmuştur. HBO çalışmalarına ait literatürün zenginleşmesi, özellikle deneysel ve moleküler düzeydeki çalışmaların artması ile, HBO’nun pek çok mekanizma ile değişik fizyopatolojik süreçlerde tedavi edici özelliklerinin olabileceği gösterilmiştir. Bu süreç, HBO’nun güvenilirliği konusundaki şüpheleri azaltmış ve tedavi yönteminin bilimsel temellere dayanmasını sağlamıştır.
Ülkemizde halen İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi ile Gülhane Askeri Tıp Akademisi’nde Su Altı Hekimliği ve Hiperbarik Tıp Anabilim Dalları bulunmaktadır. Gaziantep, Çanakkale 18 Mart, Konya Selçuk ve Karadeniz Teknik Üniversitesi Tıp Fakültelerinde de anılan birim kurulma aşamasındadır. Ülkemizde HBO’nun etki mekanizması ile ilgili deneysel çalışmaların büyük bölümü GATA Tıp Fakültesi’nde yapılmıştır. Bu çalışmalar son iki yıldır ozon tedavisi ile karşılaştırmalı olarak devam etmektedir.
Hiperbarik oksijenizasyonun insan vücudu üzerinde iki temel etkisi vardır. Bunların birincisi, vücut içindeki gazlar üzerine mekanik etkisi; diğeri ise, kanda parsiyel oksijen basıncını artırıcı etkisidir. HBO’dan beklenen yararlar genel olarak bu iki ana temel üzerindendir.
Ozon tedavisi benzer sonuçlar doğurduğu için çoğu zaman HBO ile aynı etki mekanizmasına sahip gibi algılanmıştır. Bazı benzerlikleri olmakla birlikte her iki tedavinin belirli endikasyonlarda birbirlerine üstünlükleri vardır. Dr. Bocci’ye göre iki tedavi arasındaki farklılıklar tabloda verilmiştir. GATA Fizyoloji AD. Bşk.lığı olarak yaptığımız karşılaştırmalı çalışmalar UHMS (Undersea and Hyperbaric Medicine Society)’nin kongrelerinde sunulmuş ve büyük ilgi toplamıştır. Laboratuardan elde ettiğimiz sonuçlar, ozon tedavisinin belirli endikasyonlarda HBO’ya göre üstünlüğünün olduğunu göstermektedir. HBO tedavisinde basınç yardımı ile edilen doku oksijenizasyon artışının, ozon ile biyokimyasal olarak sağlanması (eritrositlerde 2,3 DPG artışı), immunomodulator etki vb. mekanizmaların bu üstünlükte katkısı olduğu düşünülmektedir.
Endikasyon. HBO OZON
Arteriyel gaz embolisi. +++ —
Dekompresyon hastalığı. +++ —
Ağır CO ve duman inhalasyonu. +++ —
Ağır kan kaybına bağlı anemi. +++ —
Gazlı gangren. +++ ?
Deri greftleri ve flepleri. + +++
Osteoradionekroz önlenmesinde + +++
Radyasyon tahribatı. + +++
Refrakter osteomiyelit + +++
Nekrotizan fassiitis + +++
Travmatik iskemik yaralar + +++
Termal yanıklar + +++
Kronik ülserler ve yaralar. + +++
Multipl skleroz. — +?
Kronik yorgunluk sendromu. + ++
HİV-AİDS. +? +
Yaşlılık / geriatri — ++
